هزینه های قابل قبول مالیاتی چیست؟

۵ – شرایط پذیرش هزینه های قابل قبول مالیاتی

برای پذیرش هزینه ها در محاسبه ی درآمد مشمول مالیات و مبلغ مالیات اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل ۲ گروه شرط نیاز است :

۱ – شروط شکلی

۲ – شروط محتوایی

که در ادامه هر یک از موارد ذیل را به صورت مختصر توضیح خواهیم داد:

۱ – شروط شکلی : شروط شکلی شامل چهار مورد اصلی است که در این بخش به طور مفصل‌تر و با جزئیات بیشتری به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت.

۱ – به موجب قانون مالیات های مستقیم باشد .

در متن قانون مالیات‌های مستقیم به صراحت به این موضوع اشاره شده است که هزینه‌ها تحت شرایط خاصی قابل قبول هستند. این شرایط و جزئیات دقیق در قالب ۲۹ بند مشخص در ماده ۱۴۸ قانون مالیات‌های مستقیم آمده‌اند. برای درک بیشتر و ارائه توضیحات جامع‌تر، این مقاله به بررسی هر یک از این ۲۹ بند خواهد پرداخت تا روشن شود که چگونه و چه نوع هزینه‌هایی می‌توانند در چارچوب این قانون به عنوان هزینه های قابل قبول شناخته شوند.

۲ – به موجب سایر قوانین باشد .

در سایر قوانین، به غیر از قانون مالیات‌های مستقیم، به هزینه‌هایی اشاره شده که قابل قبول شناخته می‌شوند یعنی ممکن است هزینه ی خاصی در قانون مالیات های مستقیم به عنوان هزینه قابل قبول عنوان نشده باشد، اما در سایر قوانین به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی مطرح شده باشد برای نمونه، در قانون ارزش افزوده، قانون بودجه سنواتی، قانون احکام دائمی برنامه کشور و  قانون برنامه هفتم توسعه  و …. مقرراتی وجود دارد که این نوع هزینه‌ها را به عنوان هزینه‌های قابل قبول معرفی کرده‌اند که در ادامه به بررسی برخی از سایر قوانین مرتبط با هزینه‌های قابل قبول می‌پردازیم:

۱ – بند ث ماده ۳۸ قانون برنامه پنجساله هفتم پیشرفت جمهوری اسلامی ایران (۱۴۰۷-۱۴۰۳) :« هزینه‌های نقدی و غیر‌نقدی انجام­شده توسط خیرین حقیقی و حقوقی در احداث، توسعه و تکمیل طرحهای آبرسانی و اجرای عملیات آبخیزداری و آبخوانداری و احیا و توسعه منابع طبیعی در ‌چهارچوب طرحهای مصوب ملی و استانی با ‌تأیید وزارت نیرو و وزارت جهاد کشاورزی (سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور)، به‌عنوان هزینه قابل‌قبول مالیاتی محسوب می‌شود .»

۲ – جزء ۳ ماده ۶۹ قانون احکام دائمی برنامه های توسعه کشور:« هزینه های اکتشافات معدنی در هر مرحله از مطالعات زمین شناسی، اکتشافات تکمیلی و اکتشاف حین استخراج، جزء هزینه های قابل قبول مالیاتی دارندگان مجوز از مراجع قانونی محسوب می شود.»

۳ – تبصره ۷ ماده ۲۷ قانون دائمی ارزش افزوده :« سرمایه‌گذاری‌هایی که به‌منظور رفع یا کاهش آلایندگی واحدهای آلاینده انجام می‌شود، در صورت تأیید رفع یا کاهش آلایندگی توسط سازمان حفاظت محیط ‌زیست، در سال اول یا سالهای بعد، از بدهی عوارض آن واحدها کسر می‌شود و در صورتی که به رفع یا کاهش آلایندگی منجر نشود، به‌عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی پذیرفته می‌شود .»

۳ – به موجب مصوبه هیئت وزیران باشد .

سومین شرط از مجموعه شروط شکلی پذیرش هزینه های قابل قبول مالیاتی، تصویب هیئت وزیران مبنی بر پذیرش هزینه مشخصی به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی می باشد اما ممکن است هزینه ی خاصی در متن هیچ از قوانین حاکم در کشور ذکر نشده باشد، اما بنا به دلایل مختلفی هیئت وزیران تصویب نمایند که هزینه مذکور به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی پذیرفته می شود.

به عنوان نمونه تصویب نامه در خصوص هزینه ناشی از تنزیل اوراق بهادار اسلامی  که هیأت وزیران به استناد ماده (۱۴۷) قانون مالیات­های مستقیم تصویب کرد:« هزینه ناشی از تنزیل اوراق بهادار اسلامی اعم از اسناد خزانه اسلامی، اوراق مشارکت و سایر اوراق مالی اسلامی که توسط دولت منتشر شده و تضمین صددرصد بازپرداخت آن بر عهده دولت است و در قبال طلب اشخاص از دولت بابت درآمدهای غیرمعاف مالیاتی نظیر فعالیت­های پیمانکاری مستقیماً به آن­ها واگذار شده است، حداکثر معادل سود مورد انتظار عقود مشارکتی مصوب شورای پول و اعتبار، برای کل سال ۱۳۹۷ به عنوان هزینه­های قابل قبول مالیاتی محسوب می­شود.»

۴ – به موجب پیشنهاد سازمان امور مالیاتی و تصویب وزیر اقتصاد باشد .

چهارمین شرط از مجموعه شروط شکلی پذیرش هزینه های قابل قبول مالیاتی، تصویب وزیر امور اقتصاد و دارایی مبنی بر پذیرش هزینه مشخصی به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی می باشد. این تصویب بر اساس پیشنهاد سازمان امور مالیاتی به وزیر امور اقتصاد و دارایی صورت می گیرد.

 طبق بخشنامه: ۲۰۰/۱۴۰۱/۵۴تاریخ: ۱۴۰۱/۱۱/۰۸ :«وجوه پرداختی بابت بیمه های درمان تکمیلی به شرکت های بیمه برای جبران درمان هزینه های درمان کارکنان، با رعایت قوانین و مقررات مربوطه در زمره هزینه های قابل قبول مالیاتی پذیرفته می شود.»

توجه: برای اینکه هزینه‌ای از نظر مالیاتی قابل قبول محسوب شود، حداقل یکی از شرایط شکلی که در این موضوع تعریف شده‌اند، باید به صورت الزامی رعایت گردد. با رعایت این شرایط، اطمینان بیشتری حاصل می‌شود که هزینه‌ها با معیارهای قانونی مطابقت داشته و در نتیجه از نظر مالیاتی قابل پذیرش خواهند بود.

۲ – شروط محتوایی : شروط محتوایی شامل شش مورد اصلی است که در این بخش به طور مفصل‌تر و با جزئیات بیشتری به توضیح آن‌ها خواهیم پرداخت

۱ – در حدود متعارف متکی به مدارک باشد .

اولین شرط از مجموعه شروط ماهوی پذیرش هزینه های قابل قبول مالیاتی، در حدود متعارف متکی به مدارک بودن هزینه مربوطه است. به عنوان مثال مبلغ هر لیتر بنزین در سطح کشور مشخص و ثابت می باشد. در صورتی که مودی هزینه هر لیتر بنزین را بیشتر از مبلغ ثابت و معین اعلام نماید این هزینه خارج از حدود متعارف بوده و غیر قابل قبول می باشد. همچنین هزینه های صورت گرفته بایستی متکی به مدارک باشد، به این معنا که اسناد و مدارک کافی مربوط به وقوع هزینه به پیوست سند حسابداری هزینه صورت گرفته قرار گیرد.

۲ – منحصرا مربوط به درآمد موسسه باشد .

دومین شرط از مجموعه شروط ماهوی پذیرش هزینه های قابل قبول مالیاتی، منحصرا مربوط به درآمد موسسه بوده هزینه مربوطه است. هزینه هایی که در راستای تحصیل درآمد مودی نبوده باشد به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی پذیرفته نمی باشد. به عبارت دیگر هزینه هایی که ارتباطی به درآمد های مودی ندارند و وجود یا عدم وجود آن ها تاثیری بر میزان درآمد نداشته باشد، هزینه ی قابل قبول مالیاتی تلقی نمی گردد. به عنوان مثال هزینه اجاره محلی که ارتباطی به فعالیت مودی ندارد، هزینه قابل قبول مالیاتی تلقی نمی شود

۳ – در دوره مالی مربوطه باشد .          

سومین شرط از مجموعه شروط ماهوی پذیرش هزینه های قابل قبول مالیاتی، در دوره مالی مربوطه بودن هزینه مربوطه است. براساس اصل تطابق در حسابداری، هزینه های هر دوره مالی باید با درامد های همان دوره مالی رو به رو گردد. در مالیات نیز مطابق ماده ۱۴۷ قانون مالیات های مستقیم، هزینه های هر دوره مالی باید از درآمد مشمول مالیات همان سال کسر گردد. البته در صورتی که جمع هزینه های هر سال از جمع درآمد های همان سال بیشتر باشد و منجر به زیان شود، این زیان به شرط تایید اداره امور مالیاتی قابل کسر از درآمد مشمول مالیات سال های بعدی نیز خواهد بود.

۴ – با رعایت حد نصاب های مقرر باشد .

چهارمین شرط از مجموعه شروط ماهوی پذیرش هزینه های قابل قبول مالیاتی، رعایت حد نصاب مربوط به هزینه های مربوطه است. بر اساس احکام قانونی برخی از هزینه های قابل قبول دارای حد نصاب ریالی مشخصی برای پذیرش در حساب مودیان به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی می باشند و این موضوع قابل تسری به کلیه هزینه ها نیست.نمونه هزینه هایی که دارای حد نصاب هستند شامل موارد زیر می‌شوند :

۱ – بند ۲۸ ماده ۱۴۸ قانون مالیات های مستقیم :« هزینه خرید کتاب و سایر کالاهای فرهنگی- هنری برای کارکنان و افراد تحت تکفل آنها تا میزان حداکثر پنج درصد (۵%) معافیت مالیاتی موضوع ماده ‌(۸۴) این قانون به ازای هر نفر.»

۲  – طبق بند ۱۰ ماده ۱۴۸ قانون مالیات های مستقیم  :« هزینه‌های فرهنگی، ورزشی و رفاهی کارگران پرداختی به وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی حداکثر معادل دو میلیون پنجاه هزار ریال (۲.۵۰۰.۰۰۰) ریال به ازای هر کارگر قابل قبول می باشد .»

۳ – آیین نامه اجرایی هزینه سفر و فوق العاده مسافرت مدیران و بازرسان و کارکنان به خارج از ایران هزینه اقامت مدیران و بازرسان و کارکنان شرکت‌های تولیدی جمعاً در هر سال حداکثر چهار ماه بقرار روزی چهل میلیون ریال .

۵ –  مربوط به درآمد های معاف ، نرخ صفر و مقطوع نباشد .

مطابق بند الف ماده ۱۳۲ قانون مالیات های مستقیم :« منظور از مالیات با نرخ صفر روشی است که مودیان مشمول آن مکلف به تسلیم اظهارنامه، دفاتر قانونی، اسناد و مدارک حسابداری حسب مورد، برای درآمدهای خود به ترتیب مقرر در این قانون و در مواعد مشخص‌شده به سازمان امور مالیاتی کشور می¬باشند و سازمان مذکور نیز مکلف به بررسی اظهارنامه و تعیین درآمد مشمول مالیات مودیان براساس مستندات، مدارک و اظهارنامه مذکور است و پس از تعیین درآمد مشمول مالیات مودیان، مالیات آنها با نرخ صفر محاسبه می‌شود.»

مالیات مقطوع یکی از قوانین مالیاتی است که در آن سازمان امور مالیاتی برای محاسبه نرخ مقطوع مالیات به سودها و زیان‌های حاصل از فعالیت اشخاص و شرکت‌ها توجهی نمی‌کند؛ بلکه مالیات را مستقیماً از محل فروش و درآمد شخص یا شرکت دریافت می‌کند. به عنوان مثال، اگر شخصی مالیات نقل و انتقال ملک خریداری شده خود را بپردازد؛ سال بعد با بالاتر رفتن قیمت ملک، دیگر نیازی به پرداخت مالیات برای سود حاصل شده از افزایش قیمت ملک را ندارد. ازجمله مهم‌ترین مالیات مقطوع می‌توانیم به مالیات نقل و انتقال املاک، و فروش سهام اشاره کنیم.

پنجمین شرط از مجموعه شروط ماهوی پذیرش هزینه های قابل قبول مالیاتی این است که هزینه مربوط به درآمد هایی که معاف از مالیات هستند و یا دارای مالیات با نرخ صفر درصد و یا مشمول مالیات مقطوع هستند نباشد. به عبارت دیگر بر اساس این شرط هزینه ای قابل قبول است که بابت درآمد هایی باشد که مودی به ازای آن درآمد ها مشمول پرداخت مالیات بر اساس سود و زیان  عملکردی  باشد. به عنوان مثال هزینه های مربوط به سود سپرده بانکی، درآمد های صادراتی و نقل و انتقال املاک به ترتیب به علت معاف بودن، مشمول نرخ صفر بودن و مشمول مالیات مقطوع بودن به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی پذیرفته نمی شوند.

۶ –  پرداخت یا تسویه هزینه (۲۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال از سیستم بانکی باشد

مطابق اصلاحیه جدید قانون مالیات‌ها، اگر مبلغ یک معامله بیشتر از دویست میلیون ریال (۲۰۰،۰۰۰،۰۰۰ ریال ) باشد، حتما باید از طریق سیستم بانکی اقدام به پرداخت آن کرد. این موضوع بیانگر این است که پرداخت ما به ازای یک معامله، می‌تواند مدرک بسیار با اهمیتی در قبولی هزینه‌ها باشد.

ششمین شرط از مجموعه شروط ماهوی پذیرش هزینه های قابل قبول مالیاتی این است که اگر مبلغ هزینه بیشتر از مبلغ بیست میلیون تومان بوده و در زمان وقوع هزینه به صورت نقدی پرداخت می شود، این پرداخت صرفا بایستی از سیستم بانکی مودی صورت گیرد و اگر از سایر محل ها پرداخت شود به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی پذیرفته نمی شود. به عنوان هثال هزینه حقوق و دستمزد کارکنان شرکتی مجموعا به مبلغ ۰۰۰ / ۰۰۰ / ۰۰۰ / ۱ ریال بوده و پرداخت آن از حساب جاری شرکا صورت گرفته است. این هزینه به علت مبلغ بیش از بیست میلیون تومان و پرداخت از حسابی غیر از حساب بانکی مودی به عنوان هزینه قابل قبول مالیاتی پذیرفته نیست.

توجه :یکی از نکات بسیار حائز اهمیت در شرایط محتوایی این است که وجود تمام شروط ذکر شده در بالا الزامی است. به عبارت دیگر، تمامی موارد باید به دقت رعایت گردند تا این هزینه از نظر مالیاتی قابل قبول باشد. رعایت دقیق این شرایط تضمین کننده پذیرش هزینه‌ها توسط مراجع مالیاتی خواهد بود که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.