مقالات
باب پنجم قانون مالیات های مستقیم تحت عنوان ” سازمان تشخیص و مراجع مالیاتی “، به مباحث بسیار کاربردی مانند رسیدگی مالیاتی، دادرسی مالیاتی و موضوعات مرتبط با آن پرداخته و درباره آن ها مفصلا صحبت کرده است. این باب از قانون مالیات های مستقیم ماده ۲۱۹ تا ۲۳۵ را شامل می شود و فصل اول آن ” مراجع تشخیص مالیاتی و وظایف و اختیارات آن ها ” نام دارد.
رسیدگی یا حسابرسی مالیاتی آن بخش از فرآیند تعیین مالیات است که قرار است مبلغ مالیات مودی در آن مشخص شود.
زمانی که مودی اظهارنامه مالیاتی خود را ارسال می کند، سازمان مالیاتی در منابع مختلف مانند مالیات بر درآمد مشاغل، مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، مالیات بر درآمد اجاره و …، اظهارنامه مودی را مورد بررسی قرار می دهد و لزوما اظهارنامه ها به صورت اتوماتیک مورد تایید قرار نمی گیرند؛ هر چند گاهی سازمان مالیاتی برخی اظهارنامه های مالیاتی را می پذیرد و این نوع اظهارنامه ها بدون رسیدگی قطعی می شوند مانند فرم تبصره ماده ۱۰۰، اما در اکثر مواقع بعد از ارسال اظهارنامه مالیاتی، ادارات امور مالیاتی مربوطه ظرف مهلت قانونی نسبت به رسیدگی و تطابق آن ها با اسناد و مدارک و دفاتر قانونی اقدام می کنند که به مجموع این اقدامات و فرآیندها حسابرسی یا رسیدگی مالیاتی می گویند.
در مرحله بعد مودی توسط ادارات مالیاتی فرا خوانده می شود و باید اسناد و مدارک و سیستم حسابداری و هر آن چیزی که در خصوص اظهارنامه مالیاتی مورد نظر لازم است را تحویل دهد تا بررسی و صحت سنجی شود و مبلغ مالیات تعیین گردد.
در نهایت خروجی این فرآیند، صدور برگه تشخیص مالیاتی یا برگه مطالبه یا برگه قطعی خواهد بود.
در واقع فرآیند رسیدگی مالیاتی، تطابق ابرازات مودی یعنی چیزی که مودی در اظهارنامه خود ابراز کرده است، با اسناد و مدارک او مانند فاکتور، دفاتر، کاربرگ ها، سیستم حسابداری و …، با قوانین و مقررات مربوطه یعنی قانون مالیات های مستقیم است.
هدف از انجام فرآیند حسابرسی یا رسیدگی مالیاتی، تعیین درآمد مشمول مالیات مودی یا همان ماخذ مالیاتی است. به زبان ساده تر دلیل انجام فرآیند رسیدگی مالیاتی این است که سازمان مالیاتی بداند در نهایت باید چقدر از مودی مالیات اخذ کند
مسئولیت رسیدگی مالیاتی با چه کسی یا چه سازمانی است ؟ چه کسی باید مودیان را رسیدگی کند ؟ پاسخ واضح است؛ سازمان امور مالیاتی کل کشور و به تبع آن ادارات امور مالیاتی در استان ها و شهرهای مختلف.
اما چرا سازمان مالیاتی ؟ بر اساس قانون، هر دستگاه و مجموعه ای وظایفی بر عهده دارد و سازمان امور مالیاتی نیز به موجب قانون مالیات های مستقیم و طبق ماده ۲۱۹ آن، وظیفه دارد از اشخاص مالیات بگیرد.
در صدر ماده ۲۱۹، وظیفه شناسایی و تشخیص درآمد مشمول مالیات و مطالبه و وصول مالیات بر عهده سازمان امور مالیاتی است و به این معنی است که سازمان مالیاتی باید مودیان را مورد حسابرسی یا رسیدگی مالیاتی قرار دهد.
در خصوص بحث حسابرسی یا رسیدگی مالیاتی، دو نوع مقرره وجود دارد :
۱ – مقررات شکلی رسیدگی که پیرامون نحوه اجرای فرآیند حسابرسی است؛ برای مثال رسیدگی مالیاتی چه زمانی شروع می شود و باید چه کارهایی را برای آن انجام داد و …
۲ – مقررات ماهوی رسیدگی که در آن حالات مختلفی که در رسیدگی ممکن است رخ بدهد بررسی می شود.
اولین اتفاقی که در شروع حسابرسی یا رسیدگی مالیاتی رخ می دهد و فرآیند رسیدگی با آن آغاز می شود، تماس با مودی جهت مراجعه به اداره مالیاتی برای تعیین روز ابلاغ و ارائه برگه دعوت مالیاتی است.
مرحله بعد مراجعه مودی در روز و ساعت مقرر و ابلاغ برگه دعوت اسناد و مدارک به وی است.
برگه دعوت اسناد و مدارک برگه ای است که در آن، روز و تاریخ و ساعت رسیدگی مالیاتی و محل انجام آن مشخص می شود و اسناد و مدارک مورد نیاز رسیدگی به مودی ابلاغ می شود و شامل اطلاعاتی از جمله نام و امضای ابلاغ کننده و ابلاغ شونده و … است.
نکته قابل توجه این است که تعیین کننده نهایی زمان و محل رسیدگی مالیاتی، مامور مالیاتی است، اما معمولا این موضوع با توافق طرفین صورت می گیرد. با این حال آئین‌نامه ماده ۲۱۹ قانون مالیات های مستقیم یک بازه زمانی جهت رسیدگی مالیاتی اعلام کرده است و طبق آن باید از تاریخ ابلاغ برگه دعوت اسناد و مدارک تا تاریخ حسابرسی مالیاتی، حداقل ۷ روز و حداکثر ۱۵ روز فاصله باشد که با درخواست مودی و موافقت مسئول رسیدگی، این مدت تا ۱۰ روز قابل افزایش است و به طور کلی تاریخ رسیدگی می تواند حداکثر ۲۵ روز بعد از ابلاغ برگه دعوت اسناد و مدارک باشد.
مرحله بعدی روز رسیدگی و به تبع آن، ارائه اسناد و مدارک و دفاتر به گروه رسیدگی کننده و انجام فرآیند رسیدگی یا همان حسابرسی مالیاتی است که در آن مودی باید برخی فرم ها و کاربرگ ها را تهیه کند و به ماموران مالیاتی ارائه دهد. در این مرحله، درآمد مشمول مالیات مودی تعیین می شود و به همین دلیل این مرحله اهمیت زیادی دارد.
طبق آئین‌نامه ماده ۲۱۹ قانون مالیات های مستقیم در زمان تحویل اسناد و مدارک به گروه رسیدگی کننده، این مدارک باید حداکثر ظرف ۶ روز کاری به مودی مسترد گردد، اما در عمل معمولا این اتفاق نمی افتد.
ضمنا در روز رسیدگی مالیاتی، باید صورت جلسه ارائه اسناد و مدارک تنظیم و به امضای مودی یا نماینده قانونی وی برسد. برگه صورت جلسه برگه ای است که تعیین می کند چه اسناد و مدارکی به گروه رسیدگی کننده تحویل داده شده است.
همان طور که گفته شد، هدف رسیدگی مالیاتی، تعیین درآمد مشمول مالیات مودی است که ضرب در نرخ مالیاتی می شود و مبلغ مالیات را مشخص می کند. نرخ های مالیاتی در قانون مالیات های مستقیم مشخص هستند و معمولا چالش های اصلی مالیاتی در تعیین مبلغ درآمد مشمول مالیات یا ماخذ مالیاتی است که برای آن ۳ روش اصلی وجود دارد :
۱ – بر اساس رسیدگی به اسناد و مدارک؛ این حالت دقیقا بر اساس میزان سوددهی مودی است.
یک شرکت یا کسب و کار در یک سال مالی، درآمد یا فروش، بهای تمام شده، واردات و صادرات، سود یا زیان و … دارد که در زمان رسیدگی باید کلیه این اسناد و مدارک ارائه شود و درآمد مشمول مالیات و در نهایت مبلغ مالیات بر اساس رسیدگی به این اسناد و مدارک تعیین می گردد.
۲ – بر اساس ضرایب سوددهی فعالیت که قانون آن ها را مشخص کرده است؛ مثلا نرخ مالیاتی اشخاص حقوقی طبق ماده ۱۰۵ قانون مالیات های مستقیم ۲۵ درصد است، اما نرخ مالیاتی به تنهایی نمی تواند مبلغ مالیات را مشخص کند، بلکه باید ضرب در مبلغ درآمد مشمول مالیات شود تا عدد مالیات تعیین گردد.
۳ – بر اساس مالیات های مقطوع، مثل فرم تبصره ماده ۱۰۰ یا مالیات نقل و انتقال املاک.
در محاسبه مبلغ مالیات این نوع از فعالیت ها، مبنای محاسبه بر اساس سود و زیان نخواهد بود.
مهلت رسیدگی مالیاتی و صدور برگه تشخیص مالیاتی برای اشخاص حقوقی در سال ۱۴۰۳ با فرض سال مالی منطبق با سال شمسی به صورت زیر است :
مهلت انقضای تسلیم اظهارنامه اشخاص حقوقی حداکثر تا ۴ ماه پس از پایان سال مالی یعنی تا ۳۱ تیر ماه سال ۱۴۰۴ است.
همچنین در این مثال حداکثر فرصت سازمان امور مالیاتی برای صدور برگه تشخیص مالیاتی تا تاریخ ۳۱ تیر ماه سال ۱۴۰۵ خواهد بود و پس از آن باید حداکثر تا ۳ ماه برگه تشخیص مورد نظر به مودی ابلاغ شود که این تاریخ برابر با ۳۰ مهر ماه سال ۱۴۰۵ است.
مهلت رسیدگی و صدور برگه تشخیص مالیاتی اشخاص حقیقی برای سال ۱۴۰۳ نیز به شرح زیر است : تاریخ انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه آن ها برابر با ۳۱ خرداد ماه سال ۱۴۰۴، تاریخ انقضای مهلت صدور برگه تشخیص مالیاتی برابر با ۳۱ خرداد ماه سال ۱۴۰۵ یعنی یک سال پس از انقضای مهلت تسلیم اظهارنامه آنها و تاریخ انقضای مهلت ابلاغ برگه تشخیص مالیاتی تا ۳۱ شهریور ماه سال ۱۴۰۵ خواهد بود.
در صورت عدم رعایت هر یک از موعد های زمانی فوق، اظهارنامه تسلیمی مودی، درآمد مشمول مالیات و مالیات ابرازی در اظهارنامه قطعی خواهد بود.
طبق ماده ۱۵۶ قانون مالیات های مستقیم، اگر مودی در موعد مقرر اظهارنامه مالیاتی خود را تسلیم کرده باشد، سازمان مالیاتی یک سال فرصت دارد نسبت به رسیدگی و صدور برگه تشخیص مربوطه اقدام کند.
اگر مودی در موعد مقرر قانونی اظهارنامه مالیاتی خود را تسلیم نکند، سازمان مالیاتی ۵ سال فرصت دارد نسبت به رسیدگی و صدور برگه تشخیص مالیاتی اقدام کند.
همچنین مهلت زمان حسابرسی مالیاتی در صورت کتمان درآمد توسط مودی نیز ۵ سال نسبت به آن بخش از درآمد کتمان شده است.
در خصوص مالیات هایی که نیاز به ارسال اظهارنامه ندارند مانند مالیات حقوق و جرائم مالیاتی نیز مرور زمان مالیاتی مربوطه ۵ ساله است و به این معنی است که سازمان مالیاتی می تواند ظرف ۵ سال نسبت به مطالبه مالیات اقدام کند.
نکته مهم این است که مالیات های بر دارایی مشمول مرور زمان مالیاتی نیستند؛ مانند مالیات ارث، مالیات حق تمبر و مهم ترین آن ها مالیات بر ارزش افزوده.
۱ – حسابرسی سیستمی؛ که مبتنی بر اطلاعات مودی است و به صورت سیستمی انجام می شود، به این صورت که سازمان امور مالیاتی برخی اطلاعات از فعالیت و فروش و هزینه مودیان دارد و با توجه به نوع فعالیت آن ها بر اساس الگوریتم های خاصی، برای مودی گزارش رسیدگی تنظیم می کند و درآمد مشمول مالیات و مبلغ مالیات را مشخص می کند. در این نوع رسیدگی، نفر یا شخص دخیل نیست.
۲ – روش دوم حسابرسی اداری است؛ به این معنی که گروه رسیدگی کننده در اداره امور مالیاتی از مودی اسناد و مدارک می گیرد و شروع به حسابرسی می کند. این نوع رسیدگی توسط گروه رسیدگی کننده در محل اداره مالیاتی انجام می شود.
۳ – روش سوم نیز رسیدگی میدانی است که مشابه رسیدگی اداری است؛ با این تفاوت که محل رسیدگی، محل کارفرما است.
رسیدگی اداری و میدانی جزو حسابرسی های اصلی هستند که معمولا مودیان با آن ها بیشتر سر و کار دارند.
۴ – حسابرسی بازرسی به معنی تحقیقات قبل از حسابرسی میدانی یا حسابرسی اداری است و خروجی آن برگه تشخیص مالیاتی نیست، بلکه گزارشی است مبنی بر این که حسابرسی انجام شده است و مبلغی برای حجم فعالیت مودی در نظر گرفته شده است و در آن قید می شود که مثلا بهتر است حسابرسی اصلی در اداره یا محل فعالیت کارفرما انجام شود.
در این نوع رسیدگی، اسناد و مدارکی از مودی وجود ندارد و هدف آن آگاهی از جزئیات فعالیت اقتصادی مودی است و در مواردی ممکن است به صورت سر زده و در قالب مشتری، فعالیت مودی بررسی شود.
۵ – حسابرسی بازبینی که به معنی کنترل مجدد بعد از حسابرسی اداری یا میدانی است. برخی ادارت مالیاتی ممکن است بعد از انجام حسابرسی اصلی، حسابرسی اولیه را تحت عنوان حسابرسی بازبینی کنترل نمایند تا صحت انجام آن و مبلغ مالیات تعیین شده و یا تطابق آن را با قوانین مالیاتی بسنجند.
بر همین اساس نامه تعیین محل رسیدگی مالیاتی توسط تیم خبره حسابدانان به صورت فایل قابل دانلود طراحی و در دسترس شما خواننده گرامی قرار گرفته است تا بتوانید در موارد مشابه، با وارد کردن اطلاعات فردی خود به عنوان شخص حقیقی یا حقوقی، در زمان رسیدگی های مالیاتی خود از آن استفاده کنید.
همچنین شما خواننده گرامی می توانید ضمن دانلود فایل مربوطه و استفاده از آن، ورکشاپ رایگان تغییرات دادرسی مالیاتی، که دارای نکات مهم دادرسی مالیاتی است را مشاهده نمایید و مطالب بیشتری در این باره کسب کنید.
دانلود فایل word نامه تعیین محل رسیدگی مالیاتی