مقالات
حسابرسی یا رسیدگی مالیاتی فرآیندی است که طی آن قرار است درآمد مشمول مالیات یا ماخذ مالیاتی مودی تعیین گردد و در آن سازمان امور مالیاتی و ماموران مالیاتی اظهارات مودی را با اسناد و مدارک ارائه شده و قوانین و مقررات تطابق می دهند و در نهایت خروجی این فرآیند تعیین درآمد مشمول مالیات یا ماخذ مالیاتی مودی است.
وظیفه انجام فرآیند حسابرسی یا رسیدگی مالیاتی طبق ماده ۲۱۹ قانون مالیات های مستقیم بر عهده سازمان امور مالیاتی است. سازمان مالیاتی وظیفه شناسایی، محاسبه درآمد مشمول مالیات، مطالبه و وصول مالیات را دارد.
جالب است بدانید سازمان امور مالیاتی از سال ۱۳۸۱ به وجود آمده است. البته در کشور ما تا قبل از سال ۱۳۸۱ نیز مالیات اخذ می شد و این کار توسط وزارت اقتصاد و یکی از معاونت های زیر مجموعه آن یعنی معاونت امور مالیاتی انجام می شد، اما در قالب سازمان مجزا نبود و بعد از آن سازمان مستقلی تحت عنوان سازمان امور مالیاتی تشکیل شد که کلیه امور مالیاتی و وظیفه شناسایی مودی و محاسبه درآمد را بر عهده گرفت.
آشنایی با روش های مختلف حسابرسی :
طبق ماده ۲۹ آییننامه ماده ۲۱۹ قانون مالیات های مستقیم، ۴ روش حسابرسی وجود دارد و اخیرا نیز الحاقیه ای به این آییننامه اضافه شد و روش پنجم را تحت عنوان حسابرسی سیستمی اضافه کرد.
بنابراین انواع حسابرسی های مالیاتی و توضیحات مربوطه به شرح زیر است :
۱ – حسابرسی اداری
۲ – حسابرسی میدانی
۳ – حسابرسی بازرسی
۴ – حسابرسی بازبینی
۵ – حسابرسی سیستمی
در حسابرسی های اداری و میدانی، فرآیند حسابرسی با ابلاغ برگ دعوت اسناد و مدارک شروع می شود، به این صورت که با مودی جهت مراجعه به اداره مالیاتی و دریافت و ابلاغ برگ دعوت اسناد و مدارک تماس گرفته خواهد شد.
در ابلاغ برگ دعوت، تاریخ حسابرسی و فهرست اسناد و مدارکی که مودی موظف به ارائه آن است و همچنین محل رسیدگی تعیین می شود.
حال اگر این رسیدگی در اداره مالیاتی صورت بگیرد، حسابرسی اداری نامیده می شود و در آن ممیز روز و ساعت رسیدگی را تعیین می کند.
در صورتی که ماموران مالیاتی به محل فعالیت مودی مراجعه و آن جا فرآیند رسیدگی را انجام دهند، بازرسی میدانی صورت گرفته است.
معمولا در پرونده های متوسط رو به بزرگ، حسابرسی میدانی و پرونده های کوچک حسابرسی اداری انجام می شود.
از نظر مقررات مالیاتی دو روش حسابرسی اداری و حسابرسی میدانی کاملا مشابه یکدیگر هستند و خروجی هر دو فرآیند، برگ تشخیص یا برگ مطالبه مالیاتی است.
برای تعریف حسابرسی بازرسی می توان مثال تحقیقات قبل از خواستگاری را زد و کاملا مشابه آن انجام می شود. هدف از حسابرسی بازرسی کسب اطلاعات بیشتر درباره مودی است.
حسابرسی بازرسی قبل از حسابرسی اداری یا میدانی است و در آن قرار نیست مالیاتی اخذ و یا برگ تشخیصی صادر شود، بلکه ممکن است تغییر در رتبه ریسک و یا تغییر در روش حسابرسی به وجود بیاید، مثلا قبلا مودی کم ریسک بوده و پس از انجام حسابرسی بازبینی تبدیل به مودی پر ریسک شده است یا تشخیص داده می شود که حسابرسی اداری به حسابرسی میدانی تبدیل و در محل فعالیت مودی انجام شود.
همچنین حسابرسی بازبینی را می توان به وی ای آر ( VAR ) فوتبال تشبیه کرد. فرآیند حسابرسی بازبینی بعد از حسابرسی اداری و حسابرسی میدانی به منظور کنترل و ارزیابی حسابرسی صورت می گیرد و ممکن است منجر به صدور برگ تشخیص متمم شود، یعنی اعلام شود مالیاتی که قبلا نوشته شده و تشخیص داده شده است، صحیح نبوده و برگ تشخیص با مبلغ بالاتر صادر شود.
مرور زمان انواع مالیات های مستقیم :
انواع مالیات را می توان بر سه نوع مالیات بر درآمد، مالیات بر دارایی و مالیات بر ارزش افزوده طبقه بندی کرد.
در رسیدگی های مالیاتی، مالیات بر دارایی و مالیات بر ارزش افزوده محدودیت زمانی ندارند، یعنی اکنون نیز سازمان امور مالیاتی می تواند ارزش افزوده مثلا سال ۱۳۸۰ را هم از مودی بگیرد. همچنین از انواع مالیات بر دارایی می توان مالیات حق تمبر، مالیات ارث و … را نام برد.
توضیحات بیشتر مربوط به مالیات حق تمبر و مالیات ارث را با کلیک بر روی لینک آن ها، در پادکست مربوطه گوش دهید.
اما در خصوص مالیات های بر درآمد این محدودیت زمانی به صورت زیر وجود دارد :
۱ – محدودیت یک ساله در مطالبه مالیات؛ به این صورت که گاهی اداره امور مالیاتی جهت اخذ مالیات از مودی یک سال فرصت دارد و این مهلت ۱ ساله از تاریخ انقضای مهلت تسلیم ارسال اظهارنامه است و بابت درآمدهایی است که در موعد مقرر در اظهارنامه مالیاتی تسلیمی ابراز شده است.
۲ – مرور زمان مالیاتی ۵ ساله؛ که مبدا آن از تاریخ انقضای مهلت پرداخت مالیات است و دارای حالات زیر است :
الف ) عدم تسلیم اظهارنامه در موعد مقرر؛ که علاوه بر جریمه های مربوطه، مرور زمان مالیاتی آن به جای ۱ سال، ۵ سال خواهد بود.
ب ) در خصوص درآمدهای کتمان شده از اظهارنامه، که در این صورت سازمان می تواند بابت مالیات بخش کتمان شده تا ۵ سال برگ تشخیص صادر کند.
ج ) در خصوص مالیات هایی که نیاز به تسلیم اظهارنامه ندارند مثل مالیات حقوق؛ چرا که مالیات حقوق فهرست یا لیست دارد. توجه داشته باشید که در قوانین و مقررات هر کلمه بار حقوقی و معنایی خاصی دارد و بر همین اساس اظهارنامه و فهرست معانی مجزایی دارند.
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره مالیات حقوق، پادکست مالیات حقوق را گوش دهید.
د ) جرائم مالیاتی؛ مانند جریمه عدم ارسال گزارش فصلی.
بنابراین مرور زمان مالیاتی صرفا در خصوص مالیات بر درآمد است و مالیات های بر دارایی و ارزش افزوده مشمول مرور زمان مالیاتی نمی شوند.
موعدهای زمانی که نام برده شد، در خصوص صدور برگ تشخیص یا برگ مطالبه است و بعد از صدور آن، اداره امور مالیاتی ۳ ماه، مازاد بر ۱ سال یا ۵ سال، فرصت ابلاغ آن را دارد.
فرآیند تعیین تاریخ رسیدگی مالیاتی :
همان طور که گفتیم، بین تاریخی که برگ دعوت ابلاغ می شود تا تاریخ رسیدگی، از اداره مالیاتی جهت دریافت برگ دعوت با مودی تماس گرفته خواهد شد.
مثلا برگ دعوت در تاریخ ۱۰ بهمن ماه به مودی ابلاغ می شود و او از ۱۰ بهمن ماه تا روز رسیدگی فرصت دارد برگه دعوت خود را دریافت کند. در این فرآیند رسیدگی انجام نمی شود و فقط برگه دعوت ارائه خواهد شد.
همچنین از زمانی که برگ دعوت به مودی ابلاغ می شود تا روز رسیدگی، حداقل ۷ روز و حداکثر ۱۵ روز فاصله زمانی است تا مودی با درخواست کتبی خود و موافقت حوزه حسابرسی، روز رسیدگی را تعیین کند.
این ۱۵ روز تا ۱۰ روز دیگر یعنی مجموعا حداکثر ۲۵ روز قابل افزایش است.
نامه درخواست تغییر تاریخ رسیدگی :
درخواست کتبی ذکر شده در خصوص تعیین روز رسیدگی، شامل فایلی در قالب مطابق با خواسته اداره امور مالیاتی است که تیم حسابدانان فایل قابل دانلود آن را در اختیار شما گذاشته است و می توانید با استفاده از آن، در کمترین زمان ممکن، فایل قابل ارائه خود را جهت تغییر تاریخ روز رسیدگی به سازمان امور مالیاتی تحویل دهید.