مالیات بر ارث موضوع فصل چهارم از باب دوم قانون مالیات های مستقیم است و دربرگیرنده ماده ۱۷ تا ۴۳ این قانون است که ۱۷ ماده آن طبق اصلاحیه های انجام شده حذف شده است و فقط ۱۰ ماده موثر دارد.
مالیات ارث یک نوع مالیات بر دارایی است و دارای مقررات مخصوص به خود است. در خصوص مالیات بر ارث این نکته حائز اهمیت است که به خاطر مقررات انحصار وراثت و قانون مدنی، اکثر پرونده های ارث بر عهده وکلا است و ممکن است حسابدارها در این حوزه کمتر ورود کنند. با این حال در این پادکست قصد داریم شما را با مالیات ارث بیشتر آشنا کنیم.
مرگ هم مالیات دارد !!!
داستان مالیات ارث از جایی شروع می شود که فردی فوت می کند و قرار است اموال و دارایی های او به وراث برسد. با این مقدمه توضیحاتی در خصوص مالیات ارث ارائه می شود:
تعریف و مفهوم ارث:
ارث به کلیه اموال، بدهی ها، حقوق، وظایف شخص و … پس از مرگ گفته می شود که به شخص دیگری منتقل می شود و شامل اموال و دارایی هایی مثل سپرده، زمین، پول و … است.
نکته مهم درباره ارث این است که در ایران مقررات مربوطه و نحوه تقسیم آن بین وراث، بر اساس قانون مدنی است و باید به این قانون تسلط داشت، اما در اینجا تنها بحث مالیاتی آن بررسی خواهد شد.
نکته بعد این که ماترکی که به متوفی می رسد، مشمول مالیاتی تحت عنوان مالیات ارث است که پرداخت کننده آن وراث هستند و میزان آن بر اساس نوع ماترک منتقل شده و رابطه آنها با متوفی تعیین می شود.
در مالیات ارث طبقه بندی وراث چگونه است؟
در ماده ۱۸ قانون مالیات های مستقیم گفته شده است که چه اشخاصی با چه نسبتی در کدام طبقه قرار می گیرند.
نکته قابل توجه این است که وراث طبقه دوم و سوم زمانی ارث می برند که از وراث طبقه اول شخصی نباشد. اگر هیچ شخصی از وراث طبقه اول وجود نداشت، وراث طبقه دوم و اگر هیچ شخصی از وراث طبقه اول و دوم وجود نداشت، وراث طبقه سوم ارث می برند، یعنی به طور کلی هر طبقه زمانی ارث می برد که از طبقه قبل، شخصی وجود نداشته باشد.
تعریف و مفهوم مالیات بر ارث:
مالیات بر ارث زمانی معنی پیدا می کند که شخصی فوت می کند و از وی اموال و دارایی ها و بدهی هایی بر جای می ماند. اموال و دارایی های متوفی بر اساس قانون مدنی و مقررات انحصار وراثت به وراث متوفی خواهد رسید و آن ها در زمان آزادسازی امول و دارایی ها، باید مالیات ارث مربوطه را به سازمان مالیاتی پرداخت کنند.
پس از پرداخت مالیات ارث اموال و دارایی ها توسط وراث، مفاصا حساب مالیاتی صادر و امکان انتقال اموال فراهم می شود.
عوامل تعیین کننده در مالیات ارث:
عوامل تعیین کننده در مالیات ارث دو نوع است؛ نوع اول مربوط به انواع دارایی ها است و نوع دوم که میزان مالیات را تعیین می کند، رابطه و نسبت بین شخصی است که به او ارث می رسد و شخصی است که فوت شده است، با این توضیح که وراث، ۳ نوع طبقه بندی دارند و بر این اساس میزان مالیات آن ها متفاوت است.
یعنی به طور کلی در تعیین مالیات ارث، این موارد باید مد نظر قرار بگیرند که اولا مالیات ارث چه زمانی مترتب یا مشمول می شود و دوما وراث باید این مالیات را پرداخت کنند و انتقال گیرنده باید مالیات را بدهد.
مالیات ارث نوعی مالیات بر دارایی است که مشمول مرور زمان و جریمه دیرکرد پرداخت مالیات نیست. مرور زمان مالیاتی یعنی محدودیت زمانی که سازمان مالیاتی برای مطالبه مالیات از مودیان دارد و چون مالیات ارث نوعی مالیات بر دارایی است، مشمول مرور زمان نیست و سازمان مالیاتی تا هر زمان می تواند از مودیان آن را مطالبه کند، چرا که مرور زمان فقط برای مالیات های بر درآمد است. همچنین مالیات ارث جریمه دیرکرد ندارد، چون جریمه ماده ۱۹۰ قانون مالیات های مستقیم مربوط به جریمه دیرکرد، در خصوص مالیات بر دارایی نیست.
قوانین مربوط به مالیات ارث بر اساس چه ضوابطی است؟
فرآیند مربوط به مالیات ارث دارای ضوابط خاصی است، از جمله اینکه از سال ۱۳۹۵ به بعد در آن تغییراتی به وجود آمد که بر اساس ماترک بررسی شود، در صورتی که تا قبل از سال ۱۳۹۵ بررسی آن بر اساس سهم الارث و اموال و دارایی ها و نسبتی که بین متوفی و وراث بود، محاسبه می شد.
ضوابط مالیات بر ارث در سنوات گذشته:
ضوابط مربوط به مالیات ارث را می توان به شرح زیر در بازه های زمانی مختلف تقسیم بندی کرد:
اگر تاریخ فوت قبل از ۱۳۴۶ باشد، مالیات بر ارث قابل مطالبه نیست.
اگر تاریخ فوت از سال ۱۳۴۶ تا ۱۳۹۴ باشد، مطالبه مالیات ارث بر اساس اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم مطابق سال ۱۳۶۶ است.
اگر تاریخ فوت از ابتدای سال ۱۳۹۵ به بعد باشد، مطالبه مالیات ارث بر اساس اصلاحیه قانون مالیات های مستقیم مطابق سال ۱۳۹۴ خواهد بود.
همچنین مقررات مالیات ارثی که از سال ۱۳۹۵ به بعد است، تفاوت زیادی با مقررات قبل از آن دارد.
مفاهیم و تعاریف مهم در مالیات ارث:
متوفی: شخصی است ک به صورت واقعی یا فرضی فوت کرده است.
ارث: کلیه اموال و بدهی ها و حقوق و وظایف شخص پس از مرگش که به شخص دیگر منتقل می شود.
ماترک: کلیه اموال و داراییها و حقوق و… به جا مانده از متوفی.
دیون: بیانگر تعهد یک شخص بدهکار به شخص دیگر.
وصیت نامه: سندی قانونی است که به موجب آن شخص وصیت کننده می تواند برای اموال خود تعیین تکلیف کند.
وصیت تملیکی: وصیتی که به موجب آن شخصی عین یا منفعتی از اموال خود را برای زمان بعد فوتش به شخص دیگری به صورت رایگان منتقل می کند.
وصیت عهدی: عبارت است از وصیتی که در آن شخص یک یا چند نفر را برای انجام امر یا امور یا تصرفات دیگری مامور نماید، مثل این عبارات که “بعد فوت فلان نذر را بدهید” یا “من را فلان جا دفن کنید” و … که بحث مالکیت در آن مطرح نیست.
موصی: کسی که مالی را وصیت می کند.
موصی له: کسی که مالی به نفع او وصیت می شود.
موصی به: مالی که مورد وصیت قرار می گیرد.
وصی: کسی که مامور به انجام عملی در راستای وصیت می شود.
حبس: به معنی نگهداری عین مال و عدم انتقال و تصرف در آن می باشد، بدین گونه که منافع مال برای همیشه یا مدتی معین در جهت خاصی یا برای عنوان یا شخص خاصی صرف می گردد.
وقف: به معنای حبس عین می باشد، به عبارت دیگر وقف موجب از بین رفتن مالکیت شخص وقف کننده می شود و منافع آن در راه امور خدا صرف می شود.
نذر: التزام به کاری است برای خداوند به نحو مخصوص و به مجرد نیت منعقد نمی شود و باید صیغه نذر خوانده شود.
مقررات مالیاتی مربوط به ارث:
درخصوص مالیات در مناطق آزاد، طبق ماده ۱۳ قانون چگونگی اداره مناطق آزاد، فعالیت های اقتصادی در منطقه آزاد، ۲۰ سال معافیت مالیاتی یا نرخ صفر دارند، آیا مالیات ارث هم مشمول این قانون است؟
پاسخ این سوال در رای شورای عالی مالیاتی به شماره ۲۰۹۰ مورخ ۲۴ خرداد ۱۳۷۴ آمده است و طبق آن کلیه اموال و دارایی های اشخاص مزبور که منحصرا در ارتباط با فعالیت های اقتصادی موصوف آنها بوده و ضمنا در مناطق یاد شده مستقر باشند، از معافیت مقرر برخوردار خواهند بود. به عبارتی دیگر فقط آن بخش از ماترک که مربوط به فعالیت های اقتصادی بوده، مشمول مالیات ارث است که معمولا در عمل، اموال و دارایی های مربوط به ارث غیر اقتصادی تلقی می شوند و مالیات ارث از چارچوب فعالیت های اقتصادی خارج است و این معافیت به مالیات ارث تعلق نمی گیرد.
همچنین ماده ۲۶ قانون مالیات های مستقیم یکی از مهمترین ماده های موجود در فصل مالیات ارث است و در آن درباره اظهارنامه ارث گفته شده است که هیچ الزام قانونی برای ارسال آن وجود ندارد، در صورتی که در خصوص سایر اظهارنامه ها اینطور نیست و اگر ارسال نشوند، جریمه دارند، اما ارسال اظهارنامه ارث از آن جهت اهمیت دارد که اگر متوفی دیون و بدهی داشته باشد، قابل کسر از دارایی های او خواهد بود، در نتیجه اگر بدهی متوفی کم باشد، می توان اظهارنامه ارث را ارسال نکرد، ولی اگر بدهی متوفی زیاد باشد، وراث باید ظرف ۱ سال بعد از تاریخ فوت متوفی، آن را ارسال کنند و در صورت عدم ارسال، بدهی ها قابل کسر از دارایی ها نخواهد بود. ضمنا این توضیحات از سال ۱۳۹۵ به بعد اجرایی شده است.
از دیگر مصادیق مقررات مالیاتی مربوط به ارث، دو آییننامه اجرایی مهم است؛ اول آییننامه اجرایی ماده ۲۶ قانون مالیات های مستقیم و دوم آییننامه اجرایی ماده ۳۴ قانون مالیات های مستقیم که هر دو در تاریخ ۲۱ فروردین سال ۱۳۹۵ صادر شدند.
در ماده ۱ آیین نامه ماده ۲۶ قانون مالیات های مستقیم، برخی تعاریف مثل تعریف قانون، تابعیت، اقامتگاه و… آمده است که برای اگاهی بیشتر در این باره، می توانید مقاله اشخاص مشمول مالیات را گوش دهید.
همچنین در ماده ۲ این آیین نامه آمده است اداره امور مالیاتی صلاحیت دار مکلف است اظهارنامه هایی که در موعد مقرر، یعنی یک سال پس از فوت متوفی تسلیم شده باشند را رسیدگی و نسبت به ارزیابی اموال و دارایی ها و بررسی بدهی های متوفی اقدام نمایند.
در آییننامه اجرایی ماده ۳۴ قانون مالیات های مستقیم نیز گفته شده است اشخاصی که مالیات آن ها بر اساس ماده ۲۶ این قانون پرداخت شده است و بابت آن گواهی پرداخت دارند، نیازی به گواهی مربوط به این موضوع ندارند، چون قبلا یک بار مالیات آن را پرداخت کردند.
همچنین در تبصره ۲ آییننامه اجرایی یادشده، به طور کلی برای مالیات ارث دو سیستم محاسباتی ذکر شده است:
سیستم اول: عدم تسلیم اظهارنامه ارث و به تبع آن عدم کسر آن از دارایی ها یا ماترک و پرداخت مالیات ارث بر اساس ماده ۱۷ قانون مالیات های مستقیم، یعنی مالیات بر اساس ماخذ و نرخ های مربوطه تعیین می گردد.
و سیستم دوم : تسلیم اظهارنامه ارث در موعد مقرر و به تبع آن کسر دیون از دارایی ها، یعنی آن بخش از دیون از دارایی ها کسر می شود که مبنای آن ارزش روز فوت است، چرا که در این سیستم تاریخ فوت ملاک است.
پادکست مالیات ارث:
مطالبی که در بالا گفته شد، مقدمه ای بر بحث مالیات ارث است که ممکن است اغلب کلمات و ماده های مربوط به آن، به دلیل این که همبستگی زیادی با قانون مدنی و حوزه وکالت دارد، ثقیل باشد، اما شما خواننده گرامی برای آشنایی و تسلط بیشتر روی این فصل از مالیات، می توانید علاوه بر مطالعه مطالب بالا، پادکستی که در این باره توسط آقای سید علی سرحدی، مدرس و مشاور مالیاتی، و آقای محمدرضا نکویی، مدیر واحد اجرا حسابدانان ضبط شده است را گوش دهید.
